ENIGMA GEBROKEN

Vanaf het moment dat de Wehrmacht het stekkerbord koppelde aan de militaire Enigma, werd het aantal mogelijke instellingen bijna oneindig. Er werd alom vanuit gegaan dat deze militaire Enigma onbreekbaar was. Iets wat niet het geval was met de commerciële modellen. Het werd zelfs niet eens geprobeerd om de versie van het Duitse leger te breken.

BIURO SZYFROW

Het Poolse Biuro Szyfrow was het eerste dat vanaf 1932 pogingen ondernam om Enigma te ontrafelen en te breken. Het hoofd van dit bureau had de beschikking over kopieën van codeboeken aangekocht bij de Duitse spion Hans-Thilo Schmidt. Hij liet zijn mensen echter in het ongewisse wat betreft deze informatie. Dit diende om hen te stimuleren.

Deze codebrekers, Marian Rejewski, Henryk Zygalski en Jerzy Rozicki, waren van mening dat wiskunde de sleutel was tot de oplossing van hun probleem. Ze kregen het daadwerkelijk voorelkaar om met Enigma vercijferde berichten te breken. Ze vervaardigden ook een elektromechanisch toestel, Bomba, om het breken van de codes te vereenvoudigen. De achilleshiel bleek het dubbel verzenden van de berichtensleutel door Duitse operatoren. Hierdoor vonden de Poolse cryptograven een opening in de veiligheidsprocedures voor het gebruik van Enigma. In 1939 paste de Wehrmacht de procedures aan. Dit in combinatie met een tekort aan financiële middelen zorgde ervoor dat de Polen niet langer in staat waren Enigma te breken.

Aan de vooravond van de tweede wereldoorlog, net voor de aanval op Polen, werd alle informatie waar het Biuro Szyfrow over beschikte samen met een paar Enigma replica's aan de verbijsterde Franse en Britse inlichtingendiensten afgestaan. Het baanbrekende werk van de Polen was van groot belang, omdat het de stimulans vormde die de andere codebrekers nodig hadden om uiteindelijk de Enigma codes te ontcijferen.

Poolse replica met het stekkerbord achterop.

station-x

Bij de Government Code and Cipher School (GC&CS) ondergebracht in het Engelse Bletchley Park werd Enigma in eerste instantie met de hand gebroken. Bletchley Park, dat de codenaam Station X kreeg, werd al gauw een ratjetoe van wiskundigen, universitair opgeleiden, militaire cryptograven en zelfs fanatieke puzzelliefhebbers. Iedereen met het vermogen om codes te breken werd in het diepste geheim ingezet op deze locatie. In augustus 1940 maakte men hier ook een begin met het gebruik van een eigen Bombe ontworpen door Alan Turing en Gordon Welchman. Ook hier werd gebruik gemaakt van een elektromechanische rotormachine, maar de werkwijze verschilde wezenlijk van die van de Poolse machine.

De Turing Bombe probeerde instellingen voor Enigma te vinden die passen bij een van tevoren ingegeven stukje cijfertekst en de vermoedelijk daar bijhorende klare tekst. Nadat een Enigma bericht was opgevangen speurden de codebrekers naar zogeheten "cribs". Een crib was een stukje tekst uit een gecodeerd bericht waarvan men dacht te weten wat het in klare tekst was. Zoals: "An Der Oberbefehlshaber", "An Gruppe", "Es Lebe Den Fuhrer" of een willekeurig stukje standaard tekst. Wanneer een dergelijke crib werd gevonden (hiervoor had men bijzondere handvatten ontwikkeld) werd de samenhang tussen de letters van de gecodeerde en de klare tekst ingesteld op de Bombe. De vele rotors van de Bombe imiteerde de rotors van de Enigma. Zo werden alle mogelijke instellingen die bij de ingegeven lettercombinaties hoorde geprobeerd tot de juiste Enigma instellingen werden gevonden. Als dit lukte was het mogelijk om alle berichten, gecodeerd met die sleutel, te ontcijferen.

De Britten gaven de informatie uit de ontcijferde Duitse berichten de codenaam Ultra. Deze informatie had voor hen zeer grote waarde en was regelmatig van cruciaal belang gedurende de hele oorlog. Ultra bleek vooral effectief bij de oorlogsvoering op de Atlantische Oceaan. Om geen argwaan te wekken bij de Duitsers werd bedachtzaam met Ultra informatie omgegaan. In elk geallieerd hoofdkwartier en in het veld werden speciaal opgeleide verbindingsofficieren gestationeerd die dergelijke informatie weloverwogen konden doorgeven. Deze informatie werd alleen benut wanneer dit daarnaast ook nog door andere bronnen werd bekrachtigd. Dit om elke verdenking bij het Duitse leger tegen te gaan.

Station-X(Bletchley Park)

verbeteringen

De Duitse cryptologen verbeterden de cryptotoestellen de hele oorlog door. Sommige hiervan waren volgens de rapporten onmogelijk door de Geallieerden te breken. Gelukkig zorgden schaarste aan grondstoffen, tijdgebrek, tekort aan financiële middelen en problemen met de verspreiding van dergelijke toestellen ervoor dat ze niet in gebruik werden genomen.

De ingebruikname van de handmatig instelbare D reflector, waarvan de bedrading elke 10 dagen werd veranderd, was zeer problematisch voor de codebrekers. Het toeval wilde dat D reflector als gevolg van logistieke problemen en problemen met het vervaardigen van goede codeboeken maar beperkt werd gebruikt. Het standaard gebruik van deze reflector zou een vertraging van vijf tot tien dagen opleveren voor het breken van de sleutel. De zo verkregen informatie zou daardoor nutteloos zijn, omdat deze dan reeds was achterhaald. Zonder D reflector werden de sleutels doorgaans binnen 24 uur gebroken. De Duitse operators stonden ook niet te springen om met de D reflector te werken, omdat het nogal tijdrovend was om hem in te stellen wanneer om snelle berichtgeving gevraagd werd. De standaard werd dan ook om gebruik te maken van de standaard B reflector. Het gebruik van de D reflector was alleen voorgeschreven voor belangrijke berichten en dan nog in een beperkt aantal daarvoor vastgestelde radionetten. Als basisinstellingen voor voor de rotors en stekkerbord diende daarbij dezelfde als die van de B reflector gehanteerd te worden. Deze basisinstellingen waren in de regel bekend, waardoor de codebrekers zich konden beperken tot uitzoeken hoe de D reflector geprogrammeerd was. Dit was een karweitje wat met de hand gedaan werd. Het gebruiken van de D reflector in combinatie met de B reflector gaf de codebrekers zodoende de mogelijkheid om de met de moeilijk te breken D reflector vercijferde berichten toch te ontcijferen.

De Enigma Uhr (klok), in gebruik bij de Luftwaffe, was een andere uitvinding om de veiligheid van de Enigma aan te scherpen. Ook deze werd tenietgedaan. De Enigma Uhr, een schakelaar, die de plaats innam van de kabels van het stekkerbord gaf de operator de beschikking over 40 verschillende bedradingen. Het geraffineerde ontwerp van de Geallieerde Bombes, gebruikt om de sleutels te achterhalen, was gebaseerd op het omzeilen van de bedradingen van het stekkerbord, waardoor het gebruik van de Enigma Uhr een verwaarloosbare invloed had op het werk in Bletchley Park.

Alle aanpassingen die door de Duitse cryptologen werden doorgevoerd om de beveiliging rond de Enigma machine te verbeteren werden uiteindelijk door de codebrekers omzeild.

De D-reflector en de Enigma Uhr

successen

De Ultra informatie werd gedurende de hele oorlog topgeheim gehouden en was belangrijk in de Atlantische Oceaan(zie: Enigma Op Zee). Het breken van de Heer en Luftwaffe codes heeft ook grote successen opgeleverd. Met de informatie die de codebrekers aanleverde werd onder andere de achilleshiel van Veldmaarschalk Rommels vermaarde Afrika korps bloot gelegd. Door het hanteren van de Blitzkrieg strategie ontstonden er lange moeilijk te verdedigen aanvoerlijnen om het korps te bevoorraden. De Ultra informatie bracht Veldmaarschalk Montgommery hiervan op de hoogte, wat hem een belangrijk tactisch voordeel in Afrika bracht.

Tijdens de voorbereidingen op de invasie in Normandië gaf de Wehrmacht, zonder dat ze het zelf wist, de geallieerden een gigantische hoeveelheid gedetailleerde informatie over Duitse tankeenheden, de aanwezige troepen en de kustverdediging in Frankrijk.

Experts vermoedden dat het breken van Enigma de oorlog ongeveer drie jaar heeft bekort. Het aantal gespaarde mensenlevens valt zodoende niet te schatten. De Nazi’s waren er volledig van overtuigd dat Enigma onbreekbaar was en gebruikte Enigma dan ook tot het einde van de oorlog in alle legeronderdelen.

Landingen in Normandië

schijnveiligheid

Hoe veilig was het werkelijk om met de Enigma berichten te vercijferen en waardoor was het de zwakke schakel in de oppermachtige Duitse oorlogsmachine? Rapporten van een topgeheime Geallieerde operatie waarbij aan het einde van de oorlog Duitse cryptologen gevangen genomen werden onthullen het antwoord op deze vraag.

Kortweg wordt hiervoor aangevoerd dat je om cryptoapparatuur veilig te maken uitstekende codemakers, maar ook dito codebrekers nodig hebt. Het is alleen mogelijk om de veiligheid van een codeermachine te waarborgen als je het zelf met alle mogelijkheden die er zijn probeert te breken. Uit de rapporten komt naar voren dat Duitsland zeer goed onderlegde cryptologen had, die meerdere uitstekende crypto-machines vervaardigden. Helaas deden de kwaliteiten van hun codebrekers nèt wat onder ten opzichte van die van de geslepen Poolse, Britse en Amerikaanse codebrekers.

Het was dit minieme verschil dat de Duitsers een rotsvast vertrouwen gaf in de veiligheid van Enigma. Hun studies legden alleen enkele theoretische zwakke plekken bloot, die naar hun overtuiging in de praktijk niet uit te buiten waren. Hetzelfde kleine kwaliteitsverschil zorgde ervoor dat de Geallieerden wel degelijk profiteerden van deze theoretisch zwakke plekken.